Αντιμετωπίζοντας το Ροχαλητό & την Υπνική Άπνοια

Πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν κάποιου βαθμού δυσκολία στην αναπνοή κατά την διάρκεια του ύπνου.

Η ηπιότερη της μορφή είναι το ροχαλητό, το οποίο είναι απλά θορυβώδης αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Η πιο σοβαρή μορφή είναι η υπνική άπνοια, κατά την οποία οι άνθρωποι ροχαλίζουν δυνατά, αλλά επίσης παρουσιάζουν διακοπές στην αναπνοή τους, για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα.

Η υπνική άπνοια, η οποία συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου, μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κύριους τύπους.

• Η κεντρική υπνική άπνοια αναφέρεται στις παύσεις της αναπνοής όταν δεν υπάρχει καθόλου προσπάθεια για αναπνοή. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος δεν δίνει «σήμα» στους πνεύμονες να πάρουν ανάσα.
• Η αποφρακτική υπνική άπνοια αναφέρεται στις παύσεις στην αναπνοή κατά τη διάρκεια και εφόσον υπάρχει προσπάθεια για αναπνοή. Οι πνεύμονες προσπαθούν να τραβήξουν αέρα μέσα στο στήθος, αλλά λόγω εμποδίου ή απόφραξης σε κάποιο σημείο της διαδρομής του αεραγωγού, δεν υπάρχει καθόλου εισροή αέρα. Αυτός ο τύπος τείνει να είναι συχνότερος από την άπνοια κεντρικής αιτιολογίας.

Και στους δύο τύπους, η άπνοια τελικά καταλήγει σε αφύπνιση του ατόμου, ή μεταφορά από βαθύ ύπνο σε ένα ελαφρύτερο στάδιο ύπνου. Με τη μετακίνηση σε αυτό το ελαφρύτερο στάδιο ύπνου, φτάνουμε σε ένα σημείο, όπου είτε ο αεραγωγός ανοίγει ή ο εγκέφαλος στέλνει τελικά το κατάλληλο σήμα στους πνεύμονες και η αναπνοή ξαναρχίζει. Συνήθως δεν υπάρχει αντίληψη αυτών των περιόδων άπνοιας ή των αφυπνίσεων από τον ασθενή. Παρά ταύτα, η χαλαρωτική ιδιότητα του ύπνου διακόπτεται, και ο ασθενής μπορεί να ξυπνήσει μετά από 8 ή περισσότερες ώρες νιώθοντας κουρασμένος.

Αιτία της υπνικής άπνοιας είναι η απόφραξη του ανώτερου αναπνευστικού. Συγκεκριμένος σωματότυπος (παχυσαρκία, βραχύς τράχηλος, αυξημένη περίμετρος λαιμού), ιδιαίτερα κρανιοπροσωπικά χαρακτηριστικά (μικρογναθία), δυσχερής ρινική αναπνοή (λόγω σκολίωσης του ρινικού διαφράγματος ή άλλης παθολογίας) καθώς και το μέγεθος και η κατασκευή της γλώσσας, της μαλακής υπερώας και του κατώτερου τμήματος του φάρυγγα οδηγούν σ’ αυτή την απόφραξη, ιδίως σε ύπτια θέση κατά τον ύπνο.

Συνήθως οι ίδιοι οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται τα γεγονότα κατά τη νυκτερινή κατάκλιση. Οι σύντροφοί τους αναφέρουν έντονο ροχαλητό και διακοπή της αναπνοής που ακολουθείται από πνιγμονή και αγωνιώδη αναπνευστική προσπάθεια. Κατά τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού, προκύπτουν πρωινοί πονοκέφαλοι, έντονη ημερήσια υπνηλία (π.χ. να κλείνουν τα μάτια όταν οδηγούν μέρα-μεσημέρι), αρτηριακή υπέρταση, επηρεασμένη διανοητική λειτουργία και διάθεση. Αυτή η κατάσταση προδιαθέτει σε καρδιαγγειακά συμβάντα (έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο), επικίνδυνη οδήγηση και τροχαία ατυχήματα, πτώση της απόδοσης στην εργασία έως κατάθλιψη και ευερεθιστότητα.

Η ωτορινολαρυγγολογική εξέταση είναι απαραίτητη για τον εντοπισμό και την καταγραφή των ανατομικών και λειτουργικών ανωμαλιών, που προκαλούν το σύνδρομο. Ο ακρογωνιαίος όμως λίθος στη διάγνωση του συνδρόμου είναι η πολυσωματοκαταγραφική μελέτη ύπνου για να μπορέσει ο γιατρός να ξεχωρίσει μεταξύ της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας και του ροχαλητού.

Για τη θεραπεία του ροχαλητού αλλαγές συμπεριφοράς και τρόπου ζωής, όπως απώλεια βάρους, κοιμώμενος μπρούμυτα ή στο πλάι, μείωση της λήψης αλκοόλ είναι οι ενέργειες που συστήνονται.

Υπάρχουν ειδικές οδοντιατρικές συσκευές καθώς και ρινικές αυτοκόλλητες ταινίες latex, οι οποίες διατηρούν τον αεραγωγό ανοιχτό και έτσι βοηθούν στη μείωση του ροχαλητού.

Οι χειρουργικές θεραπείες για την αντιμετώπιση σοβαρών περιπτώσεων ροχαλητού, γενικά αφορούν την υπερώα και τη σταφυλή, οι οποίες και προκαλούν τους ήχους του ροχαλητού στους περισσότερους ανθρώπους. Μπορεί να γίνουν κάτω από τοπική ή γενική αναισθησία με καυτηρίαση (ηλεκτρικό νυστέρι) ή λέιζερ. Νεότερες θεραπείες στοχεύουν στο να κάνουν περισσότερο άκαμπτους παρά να αφαιρέσουν τους παραπάνω ιστούς. Αυτό γίνεται κυρίως με μία συσκευή ραδιοσυχνοτήτων (σομνοπλαστική).

Η θεραπεία της υπνικής άπνοιας εξαρτάται από τη βαρύτητα του προβλήματος και την ιδιαίτερη ανατομία του αεραγωγού του εκάστοτε ασθενή.

Ήπια υπνική άπνοια μπορεί να αντιμετωπιστεί με αλλαγές συνηθειών.

Σε ανθρώπους με σοβαρή υπνική άπνοια λόγω παχυσαρκίας, στους οποίους οι διαιτητικές αλλαγές και η άσκηση μόνο δεν είναι επαρκείς να μειώσουν το βάρος του ασθενή, η χειρουργική γαστρικής προσπέρασης (bypass) μπορεί να βοηθήσει.

Άλλες απλές οδηγίες, όπως η θέση κατάκλισης, η μείωση του αλκοόλ ή της χρήσης υπνωτικών χαπιών, μπορούν επίσης να βοηθήσουν σε ήπιες περιπτώσεις.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η πρώτη αγωγή που προτείνεται για την υπνική άπνοια είναι Συνεχής Θετική Πίεση Αεραγωγού (Continuous Positive Airway Pressure ή CPAP). Το CPAP είναι μία μηχανή η οποία απαλά αυξάνει την πίεση του αέρα μέσα στον αεραγωγό, εμποδίζοντας έτσι αυτόν να καταρρεύσει και να αποφραχθεί. Ο ασθενής φοράει μία μάσκα πάνω από τη μύτη κατά τη διάρκεια του ύπνου, η οποία συνδέεται με το CPAP μηχάνημα.

Σε ασθενείς που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το CPAP αποτελεσματικά, συστήνεται χειρουργική θεραπεία. Οι χειρουργικές θεραπείες κατευθύνονται προς αυτά τα τμήματα του αεραγωγού τα οποία θεωρείται ότι συμβάλλουν στην απόφραξη, δηλαδή οι ρινικές θαλάμες, η υπερώα και αμυγδαλές, και το πίσω και κατώτερο τμήμα της γλώσσας. Τα ποσοστά επιτυχίας των περισσότερων χειρουργικών επεμβάσεων εξαρτώνται από την ιδιαίτερη ανατομία του κάθε ασθενή και τη βαρύτητα της άπνοιάς τους.

Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, ή σε αυτούς που οι χειρουργικές επεμβάσεις και θεραπείες έχουν αποτύχει, πρέπει να ληφθούν περισσότερο δραστικά μέτρα. Μετακινώντας την άνω και κάτω γνάθο προς τα μπροστά μπορούμε σημαντικά να μεγαλώσουμε τον αεραγωγό. Τελευταία λύση είναι αυτή, της τραχειοστομίας.

Χρησιμοποιείται ένας αναπνευστικός σωλήνας ο οποίος τοποθετείται διαμέσου του δέρματος, κατευθείαν στην τραχεία ο οποίος διατηρείται κλειστός κατά τη διάρκεια της ημέρας και ανοίγεται τη νύχτα ώστε ο αεραγωγός να παραμένει ανοικτός καθόλη την ώρα του ύπνου.